Sieć wodociągowa i kanalizacyjna – pytania i odpowiedzi cz.1

Zanim napisze krok po kroku, jak przylaczyc sie do sieci wodociagowej i kanalizacyjnej na wlasnym przykladzie, mam ogromna przyjemnosc przedstawic wam pierwsza czesc duzego artykulu, w ktorym na moje pytania odpowiada Pani Marzena Wojewodzka z Zespolu Prasowego Miejskiego Przedsiebiorstwa Wodociagow i Kanalizacji m.st. Warszawie S.A. 

Pytan jest sporo, Pani reprezentujaca Warszawskie Wodociagi na wiekszosc odpowiedziala krotko ale wystarczajaco, do reszty pytan podala namiary gdzie szukac informacji. Pozwolilam sobie pod kazdym pytaniem i odpowiedzia dodac swoj komentarz, w wiekszosci przypadkow rozwijajacy dane zagadnienie. W teksie zamieszczonym ponizej znajdziecie mnostwo informacji z dziedziny przepisow prawa, odwolujacych sie bezposrednio do omawianych kwestii. Piszac ten artykul, dowiedzialam sie o wielu ciekawych rzeczach, chociaz nieskromnie mowiac juz wczesniej sporo wiedzialam. 

W imieniu swoim i czytelnikow bloga Mihata, serdecznie dziekuje Pani Marzenie Wojewodzkiej za poswiecony czas. 

 Jak stwierdzic czy w drodze znajduje sie siec wodociagowa i kanalizacyjna ? 

 odp :  informacja na mapach geodezyjnych

 Zeby dostac taka mape, nie musisz byc wlascicielem parceli. Wystarczy, ze udasz sie do wydzialu geodezji, na miejscu wypelnisz wniosek o  uzyskanie kopii mapy zasadniczej w skali 1:500. Koszt w moim powiecie 12 zl. Z takiego dokumentu w stosunkowo latwy sposob dowiesz sie jakie media dostepne sa na twojej dzialce. Jezeli masz problem z odpowiednim rozszyfrowaniem poszczegolnych symboli, spytaj osobe ktora wydaje mapy. 

Wszystkie mapy geodezyjne posiadaja charakterystyczne oznakowania ( symbole ) przypisane do poszczegolnych wartosci. W przypadku sieci wodno-kanalizacyjnej na mapie zasadniczej, jezeli taka siec istnieje powinno byc to oznaczone :

• Wl – siec wodociagowa lokalna
• Wo – siec wodociagowa ogolna
• Ko – siec kanalizacji ogolnej
• Ks – siec kanalizacji sanitarnej
• Kd – siec kanalizacji deszczowej
• Kp – siec kanalizacji przemyslowej
• Kl – siec kanalizacji lokalnej

W przypadku odkrycia na mapie wiecej niz jednej sieci wodociagowej, nalezy w lokalnym Zakladzie Wodociagow i Kanalizacji zlozyc wniosek o wydanie warunkow technicznych w celu okreslenia, do ktorej sieci mozemy sie przylaczyc. Jezeli na mapie zaznaczona jest siec kanalizacji sanitarnej i chcemy dowiedziec sie w ktorym miejscu mozemy sie do niej podlaczyc, rowniez nalezy zlozyc wniosek o warunki techniczne w lokalnym Zakladzie Wodociagow i Kanalizacji.

Kto placi za budowe nowej sieci wodociagowej i kanalizacyjnej ?

 odp : Kwestia uregulowana jest zapisami Ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu sciekow. Dz. U. 2001 nr 72 poz. 747 oraz zapisami Kodeksu cywilnego Dz. U. 1964 nr. 16 poz. 93

Zgodnie z art.15 wymienionej ustawy, realizacje budowy przylaczy do sieci oraz studni wodomierzowej, pomieszczenia przewidzianego do lokalizacji wodomierza glownego i urzadzenia pomiarowego zapewnia na wlasny koszt osoba ubiegajaca sie o przylaczenie nieruchomosci do sieci. Natomiast koszty zainstalowania i utrzymania wodomierza glownego pokrywa przedsiebiorstwo wodno-kanalizacyjne, a urzadzenia pomiarowego – odbiorca uslug.

Wedlug informacji jakie uzyskalam ze swojej gminy, budowe nowej sieci wodno-kanalizacyjnej pokrywa w calosci gmina. Jest to oczywiscie kwestia uzgodnien w wieloletnim planie rozwoju i modernizacji oraz ustalonych przez gmine w studium uwarunkowan i kierunkow zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Wazne – art. 31 Ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu sciekow. Zgodnie z tym przepisem osoby, ktore wybudowaly z wlasnych srodkow urzadzenie wodociagowo-kanalizacyjne, moga je przekazac odplatnie gminie lub przedsiebiorstwu wodociagowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie.

Kwestie te reguluja rowniez zapisy Kodeksu Cywilnego Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93.

Art. 49. Urzadzenie przedsiebiorstwa i zakladu – urzadzenia sluzace do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, pradu elektrycznego oraz inne urzadzenia podobne, nie  naleza do czesci skladowych gruntu lub budynku, jezeli wchodza w sklad przedsiebiorstwa lub budynku.

  Jakie sa realne koszty wybudowania nowej sieci ( taryfikator )

 odp : Realne koszty budowy sieci sa zalezne od warunkow technicznych i dostepnoscia terenu. MPWiK w m.st. Warszawie S.A. nie dysponuje taryfikatorem budowy sieci.

Jezeli gmina nie planuje w najblizszym czasie wybudowac nowa siec wodno-kanalizacyjna przy waszej posesji, nalezalo by pomyslec i rozwazyc wariant zaprojektowania i budowy wlasnej studni czy szamba. Koszt przylaczenia sie do sieci wodno-kanalizacyjnej moze okazac sie ogromny, szczegolnie gdy jako pierwsi chcecie sie podlaczyc . Za metr biezacy sieci wodno-kanalizacyjnej trzeba zaplacic ( w zaleznosci od gminy ) okolo 250 zl. Przy dlugosci od 150 – 300 m/b trzeba by bylo zaplacic od 37 500 zl do nawet 75 000 zl !!!!!

Do kogo zalezy decyzja rozpoczecia budowy nowej sieci ?

 odp: Podjecie takiej decyzji lezy po stronie inwestora.

Decyzje moze rowniez podjac gmina, jezeli na danym terenie planowany jest rozwoj i rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej. Najlepiej zadzwonic lub udac sie osobiscie do gminy, z pewnoscia uzyskacie tam wszystkie informacje dotyczace planow jakie zostaly przewidziane w waszej okolicy.

 Jak dlugo trwa wybudowanie nowej sieci ( czy istnieja przetargi na firmy wykonujace takie roboty ) ?

odp : W zaleznosci od przyjetego harmonogramu; zasady organizowania postepowan okresla ustawa Prawo zamowien publicznych Dz.U. 2004 nr 19 poz. 177

Rzeczywiscie, jest to jeden z etapow realizacji budowy nowej sieci wodno-kanalizacyjnej. Wedlug moich ustalen ( dzwonilam do 5 roznych gmin ) czas realizacji zalezny jest od bardzo wielu czynnikow. Od warunkow czysto geologicznych, geotechnicznych, nachylenia gruntu, koniecznosc budowy sieci pod drogami krajowymi, po kwestie wlasnosci i sluzebnosci gruntowej. Biorac te wszystkie czynniki pod uwage, wybudowanie sieci moze trwac ( w przypadku krotkich, nie problemowych odcinkow ) kilka miesiecy do nawet kilku lat.

 Jakie warunki musi spelniac pojedynczy inwestor lub wszyscy mieszkancy danej okolicy, zeby zaistniala mozliwosc budowy nowej sieci ?

odp : Budowa nowej sieci jest uwarunkowana wzgledami ekonomicznymi, technicznymi oraz dostepnoscia terenu.

Budowa kilkuset metrowej nowej sieci do jednego lub dwoch gospodarstw jest zazwyczaj nieoplacalna. W przypadku miast jednym przylaczem do np. kamienicy lub bloku mozna obsluzyc wiele mieszkan co za tym idzie kilkunastu lub kilkudziesieciu mieszkancow. Im bardziej rozwinieta jest infrastruktura na danym obszarze tym bardziej teren staje sie atrakcyjny i powoduje szybszy przyrost osadnictwa. Niestety na mniej zurbanizowanych obszarach rozwoj sieci wodno-kanalizacyjnej moze byc podyktowany wlasnie wzgledami ww.

Wzgledy ekonomiczne – nalezalo by rozpoczac od tego, ze koszt wybudowania sieci kanalizacyjnej jest kilkukrotnie wiekszy niz sieci wodociagowej. Dlatego tez w wielu regionach Polski wystepuje duza dysproporcja pomiedzy nimi. Dostep do wody jest czynnikiem warunkujacym rozpoczecie budowy. Kanalizacje mozna zastapic szambem lub przydomowa oczyszczalnia sciekow. Oczywiscie czynnik ekonomiczny przy budowie sieci wodno-kanalizacyjnej w duzej mierze zalezy od budzetu jaki na ten cel przeznaczy gmina. To wlasnie od tej instytucji zalezy, czy na danym terenie powstanie siec i jak dluga ona bedzie.

Do wzgledow technicznych mozna zaliczyc wszystkie ewentualne przeszkody badz utrudnienia zwiazane z budowa sieci jak :

• Nachylenie terenu
• Mosty
• Wiadukty
• Kladki
• Cieki wodne ( rzeki, stawy, kanaly, rowy melioracyjne )
• Drogi ( szybkiego ruchu, krajowe, wezly komunikacyjne )
• Tory kolejowe
• Podziemne uzbrojenie ( energetyczne, telekomunikacyjne, gazociag )

  Czy ilosc mieszkancow na ulicy ma wplyw na decyzje wyboru miejsca rozwoju sieci wodno-kanalizacyjnej ?

 odp : Jest to jeden z czynnikow mogacych miec wplyw na podjecie takiej decyzji.

Zasada wydaje sie byc prosta – im wiecej mieszkancow na ulicy, nowych budynkow lub domow w trakcie budowy tym wieksze prawdopodobienstwo, ze gmina przeznaczy swoje srodki na budowe sieci wodno-kanalizacyjnej przy waszej posesji. Kwestia ta dotyczy rowniez oswietlenia ulicy i wszystkich pozostalych mediow.

Czy firma do ktorej nalezy siec wodno-kanalizacyjna, to ta sama firma, ktora bedzie dostarczac nam wode i odprowadzac scieki ?

 odp : Zalezy to od lokalnie przyjetych rozwiazan. 

Szukajac rozwiniecia tej kwestii, trafilam na ciekawy artykul dotyczacy realizacji zadan publicznych gminy w sektorze wodno–kanalizacyjnym w kontekscie wykorzystania ppp ( partnerstwo publiczno – prywatne ) i koncesji. Mowiac o przedsiebiorstwie wodno-kanalizacyjnym, mamy na mysli firme dzialajaca w sektorze publicznym. Najblizszym dla mnie przykladem sa warszawskie wodociagi, ktorym glownym akcjonariuszem jest miasto stoleczne Warszawa, w imieniu ktorego dziala Prezydent m.st. Warszawy. Podobnie sprawa wyglada we Wroclawiu gdzie 100% kapitalu posiada miasto, wlascicielem Katowickich wodociagow jest miasto Katowice, ktore posiada 100% akcji.

Jednak wedlug autora publikacji Pana Marcina Wawrzyniaka z Instytutu Partnerstwa Publiczno- Prywatnego coraz czesciej zdarzaja sie przypadki udzialu sektora prywatnego w zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu sciekow. Pozwole sobie przytoczyc fragment owej publikacji, ktory wydaje mi sie bardzo ciekawy.

” Udzialu sektora prywatnego w zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu sciekow w Polsce miesci sie w przedziale 3-5% rynku. Wedlug danych na lata 2005-2006 w Polsce dziala ponad 600 podmiotow w sektorze wodno-kanalizacyjnym. W tej grupie 42 przedsiebiorstwa, to spolki o kapitale mieszanym, a tylko 2, to przedsiebiorstwa calkowicie prywatne. Niemniej w Polskim sektorze wodno-kanalizacyjnym wyroznic mozna pewne doswiadczenia ze wspolpracy publiczno-prywatnej. Przykladem tego typu wspolpracy jest utworzona w 1992 r. w Gdansku spolka joint venture Saur Neptun Gdansk Polska S.A. Kapital w spolce objelo Miasto Gdansk (49%) oraz inwestor zagraniczny, francuska grupa Saur (51%). Miasto wnioslo do spolki majatek zwiazany z realizacja uslug wodno-kanalizacyjnych, a partner francuski wniosl pieniadze. Wniesiony przez strone prywatna kapital przeznaczony zostal na rozwoj spolki. Miasto Gdansk powierzylo spolce na podstawie 30-letniej umowy prowadzenie systemu wodno-kanalizacyjnego na terenie Gdanska i okolicznych gmin. W 2005 r. nastapila zmiana struktury wspolpracy. Miasto powolalo nowa spolke ze 100% udzialem gminy i przekazalo jej na wlasnosc infrastrukture eksploatowana przez Saur Neptun Gdansk S.A. W wyniku tej zmiany spolka , posiadajac nadal kontrakt z miastem na realizacje zbiorowego zaopatrzenia w wode i odprowadzania sciekow, dodatkowo zawarla umowe dzierzawy eksploatowanego majatku z jego wlascicielem. W pozniejszych latach na podobnych zasadach uksztaltowano zasady prowadzenia gospodarki wodno-sciekowej w kilku innych gminach. Przykladem jest Przedsiebiorstwo Wodociagow i Kanalizacji Sp. z o.o. w Tarnowskich Gorach, gdzie koncern Veolia Environment – CGE utworzyl spolke celowa Veolia Voda, ktora stala sie wspolwlascicielem z pakietem wiekszosciowym tamtejszego PWiK. Nalezy dodac, iz stalo sie to w ramach trwania projektu finansowanego z UE z Funduszu Spojnosci na lata 2004-2006. Na zasadach spolek publiczno-prywatnych gospodarka wodno-sciekowa prowadzona jest m.in. przez spolke Aqua S.A. Bielsko Biala (51% akcji gminy Bielsko-Biala, 33% akcji United Utilities Poland B.V, 16% pozostali akcjonariusze), PWiK Sp. z o.o. Dabrowa Gornicza (53% udzialow Miasta, 34% udzialow RWE Aqua, 13% udzialow pracowniczych). Po wejsciu w zycie w 2009 r. nowych regulacji w zakresie ppp i koncesji (u.p.p.p. i u.k.r.b.u.) doszlo do zawarcia pierwszych tego typu umow w sektorze wodno-kanalizacyjnym. Przykladem takiego kontraktu jest umowa koncesji zawarta przez wielkopolska gmine Kiszkowo na prowadzenie dzialalnosci zbiorowego zaopatrzenia w wode i zbiorowego odprowadzania sciekow na terenie gminy Kiszkowo. Przedmiotem zawartej w dniu 18 grudnia 2009 r. na 3 lata umowy koncesji na uslugi jest swiadczenie przez koncesjonariusza uslug zbiorowego zaopatrzenia w wode i zbiorowego odprowadzania sciekow na terenie gminy Kiszkowo w oparciu o instalacje wodociagowe i kanalizacyjne wraz z uzbrojeniami i urzadzeniami. Wartosc przedmiotu koncesji to 3 mln zl. Podkreslenia wymaga, ze jest to pierwsza umowa koncesji na uslugi zawarta po wejsciu w zycie u.k.r.b.u.

Na podobnych zasadach w dniu 15 wrzesnia 2011 r. doszlo rowniez do zawarcia jednorocznej umowy koncesji na uslugi pomiedzy gmina Smoldzino w powiecie slupskim a Zakladem Uslug Wodnych Sp. z o.o. w Slupsku w przedmiocie swiadczenia uslug zarzadzania, utrzymania i eksploatacji zbiorowego zaopatrzenia w wode, zbiorowego odprowadzenia sciekow na oczyszczalnie, prowadzenia remontow sieci wodociagowo-kanalizacyjnej na terenie Gminy Smoldzino. Warto w tym miejscu wymienic rowniez umowe koncesji na uslugi zawarta w dniu 28 pazdziernika 2011 r. przez Wojskowa Agencje Mieszkaniowa – oddzial w Gdyni z Wspolnym Przedsiebiorstwem PROMEX T. Ciarkowski, M. Czachowski Sp. Jawna. Przedmiotem umowy zawartej na 15 lat swiadczenia uslug w zakresie zarzadzania gospodarka energetyczna, tj. produkcja energii cieplnej na potrzeby centralnego ogrzewania i cieplej wody uzytkowej oraz jej przesylu do odbiorcow, uslug w zakresie zarzadzania gospodarka wodno-kanalizacyjna, tj. wykonywania zbiorowego zaopatrzenia w wode mieszkancow osiedla w m. Siemirowice i przepompowywanie sciekow wraz z uslugami remontu i utrzymania infrastruktury. ”

Zrodlo : biuletyn ppp, nr.8 autor Marcin Wawrzyniak, Instytut Partnerstwa Publiczno-Prywatnego , ktory jest partnerem projektu systemowego PARP „ Partnerstwo publiczno-prywatne ”

Link do publikacji – Partnerstwo publiczno-prywatne w praktyce

Link do strony – Instytut Partnerstwa Publiczno- Prywatnego

Sektor wodno-kanalizacyjny nadal dziala na zasadach lokalnych monopolistow. Byc moze dobrym rozwiazaniem bylo by dopuszczenie prywatnych spolek, co spowodowalo by naplyw niezbednego kapitalu i przyspieszenie rozwoju infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Nie twierdze, ze polskie przedsiebiorstwa sa zle zarzadzane, chodzi raczej o zwiekszenie mozliwosci jakie zostaly wypracowane przez obecne przedsiebiorstwa, a nie wykorzystywanie faktu bycia monopolista. W rozmowie z rzeczniczka Gdanskiej Infrastruktury Wodno-Kanalizacyjnej dowiedzialam sie, ze oddelegowanie niektorych zadan na rzecz spolki prywatnej pozwolilo skupic sie na np. dofinansowaniach z Unii Europejskiej rzedu miliarda zlotych.

 Jezeli przy naszej posesji biegnie siec wodno-kanalizacyjna, czy mozemy zrezygnowac z przylaczenia sie do niej na poczet wlasnego ujecia wody i przydomowej oczyszczalni sciekow lub szamba ?

odp : Kwestia uregulowana zapisami Ustaw o utrzymaniu czystosci i porzadku w gminach Dz.U. 1996 nr 132 poz. 622 oraz Prawo ochrony srodowiska Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627

W rozdziale 3 – „obowiazki wlascicieli nieruchomosci” ustawy o utrzymaniu czystosci i porzadku w gminach Dz.U. 1996 nr 132 poz. 622, dowiemy sie ze :

” przylaczenie nieruchomosci do istniejacej sieci kanalizacyjnej, lub w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, wyposazenie nieruchomosci w zbiornik bezodplywowy nieczystosci cieklych lub przydomowa oczyszczalnie sciekow bytowych, spelniajace wymagania okreslone w przepisach odrebnych ; przylaczenie nieruchomosci do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiazkowe, jezeli nieruchomosc jest wyposazona w przydomowa oczyszczalnie sciekow spelniajaca wymagania okreslone w przepisach odrebnych ”

Wedlug informacji na stronie Warszawskich Wodociagow istnieje mozliwosc skorzystania ze srodkow budzetowych m.st. Warszawy w zwiazku z budowa przylacza kanalizacyjnego do nieruchomosci i likwidacja szamba ( informacji udziela Biuro Ochrony Srodowiska Urzedu m.st. Warszawy )

Byc moze nie tylko Warszawa posiada taki program, warto dopytac w swoich gminach.

Gdzie zaczyna sie przylacze kanalizacyjne a gdzie konczy sie siec ?

odp : Kwestia uregulowana zapisami Ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu sciekow Dz.U. 2001 nr 72 poz. 747

Wedlug definicji jaka zostala przedstawiona w omawianej ustawie :

Siec – to przewody wodociagowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urzadzeniami, ktorymi dostarczana jest woda lub odprowadzane sa scieki, bedace w posiadaniu przedsiebiorstwa

Przylacze kanalizacyjne – to odcinek przewodu laczacego wewnetrzna instalacje kanalizacyjna w nieruchomosci odbiorcy uslug z siecia kanalizacyjna, za pierwsza studzienka, liczac od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomosci gruntowej.

Przylacze wodociagowe – to odcinek przewodu laczacego siec wodociagowa z wewnetrzna instalacja wodociagowa w nieruchomosci odbiorcy uslug wraz z zaworem za wodomierzem glownym.

Jak dla mnie kwestia rozstrzygniecia wyraznych granic pomiedzy siecia a przylaczeniami nie jest taka oczywista. Pomocny w  tym przypadku moze okazac sie wyrok Sadu Apelacyjnego w Warszawie z 13 grudnia 2011 r (VI ACa 870/11). W swoim uzasadnieniu Sad stwierdzil, ze odcinek przewodu kanalizacyjnego laczacy wewnetrzna instalacje kanalizacyjna w nieruchomosci odbiorcy z istniejaca siecia kanalizacyjna, w czesci lezacej poza granica przylaczanej nieruchomosci gruntowej, nie jest przylaczem, tylko urzadzeniem kanalizacyjnym, oraz ze sfinansowanie budowy sieci kanalizacyjnej do granic nieruchomosci odbiorcy lub do polozonej na niej studzience obciaza przedsiebiorstwo.

 Warunki techniczne – jakie sa kryteria, czas oczekiwania, koszty, potrzebne dokumenty ?

odp : Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

W zakladce „podlacz sie do kanalizacji” Warszawskie Wodociagi zamiescily dosc czytelna instrukcje dla swoich klientow :

Zrodlo : Warszawskie Wodociagi S.A, zakladka podlacz sie do kanalizacji

Koszty przylaczenia sie do sieci  wodno-kanalizacyjnej nie sa wymienione na stronie, trudno oczekiwac w tym miejscu takich kwot. Przy budowie domu ( jezeli siec wodno-kanalizacyjna jest przy naszej posesji ) najwieksze koszty generuje projekt przylaczy oraz ich wykonanie przez odpowiednia osobe. Caly proces opisze krok po kroku w innym artykule. Jednak na stronie przedsiebiorstwa wodno-kanalizacyjnego mozna znalezc taryfe za zbiorowe zaopatrzenie w wode i zbiorowe odprowadzanie sciekow w okolicy gdzie chcecie sie wybudowac. Dla przykladu przedstawiam wam cennik jaki obowiazuje na moim terenie, ucieszylo mnie, ze w tak prosty sposob mam do tego dostep.

Zrodlo : Warszawskie Wodociagi S.A, zakladka cennik i taryfy  

Jaki rodzaj mapy nalezy zlozyc do wniosku o wydanie warunkow ?

odp : Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

Na etapie wniosku o przylaczenie do sieci wodociagowej i kanalizacyjnej dokumenty jakie sa wymagane to xero dokumentu potwierdzajacego tytul prawny do korzystania z nieruchomosci i xero mapy zasadniczej w skali 1:500 lub 1:1000 z zaznaczona lokalizacja inwestycji.

Czy nalezy zglosic budowe przylaczy ? jezeli tak, to gdzie ?

 odp : Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

Wedlug nowego prawa budowlanego obowiazujacego od 28 czerwca 2015 roku, zezwolenia na budowe nie wymaga budowa przylaczy wodociagowych i kanalizacyjnych ani sieci wodociagowych i kanalizacyjnych. Jednak budowa przylaczy wymaga sporzadzenia planu sytuacyjnego na kopii aktualnej mapy zasadniczej lub mapy jednostkowej przyjetej do panstwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.

„Przed rozpoczeciem budowy ( w zaleznosci od rejonu robot ) klient powinien zlozyc w odpowiednim dziale/ zakladzie MPWiK w m.st. Warszawa S.A. wypelniony wniosek o zawarcie  umowy o pelnienie nadzoru technicznego nad budowa przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego oraz przylaczenie sie do sieci wodociagowej lub kanalizacyjnej i przygotowanie umowy o zaopatrzenie w wode lub odprowadzanie sciekow wraz z odpowiednimi dokumentami „ – takie informacje znajduja sie w zakladce „budowa/przebudowa przylaczy wodociagowych lub kanalizacyjnych” MPWiK w m.st. Warszawa S.A.

Wazne – Nadzor techniczny pelniony przez Warszawskie Wodociagi jest nieodplatny

Na stronie MPWiK mozna podejrzec wzor prawidlowo wypelnionego wniosku o pelnienie nadzoru technicznego budowy przylaczy wodociagowych lub kanalizacyjnych, przylaczenie do sieci wodociagowej i kanalizacyjnej, przygotowanie umowy o zaopatrzenie wode i odprowadzanie sciekow.

Umowa przyjecia sieci – co oznacza, kiedy nalezy zlozyc wniosek ?

odp : Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

Kazde przedsiebiorstwo wodno-kanalizacyjne postepuje wedlug zasad przyjetych w swojej organizacji. Sa one podobne w calej Polskie, kazdy kto zamierza zlozyc wniosek o przejecie przez przedsiebiorstwo wodno-kanalizacyjne prawa wlasnosci do urzadzen wodociagowych lub kanalizacyjnych, powinien dokladnie zapoznac sie z wszystkimi warunkami i zasadami.

Czym zatem jest przejecie praw wlasnosci urzadzen wodno-kanalizacyjnych ? 

Kazda gmina w zakresie swoich zadan powinna  zapewnic mieszkancom dostep do kanalizacji i wody. Zadania te, oddelegowane sa zazwyczaj do przedsiebiorstw wodno-kanalizacyjnych. Zalozmy jednak, ze przy naszej dzialce nie istnieje zadna infrastruktura wodno-kanalizacyjna, a bardzo zalezy nam do podlaczeniu sie do lokalnej sieci. Mamy kapital i na wlasny koszt budujemy siec wodno-kanalizacyjna. W takim przypadku gmina nie moze nam odmowic przylaczenia sie do sieci glownej. Inwestor moze rowniez wystapic do gminy lub bezposrednio do przedsiebiorstwa wodno- kanalizacyjnego o odplatne przejecie prywatnej sieci wodno-kanalizacyjnej.

W zwiazku z postanowieniami art. 31 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu sciekow, kazde przedsiebiorstwo wodno-kanalizacyjne ustala zasady i regulamin odplatnego przejecia praw wlasnosci do urzadzen wodno-kanalizacyjnych.

Do najwazniejszych zasad przyjetych przez ” MPWiK w m.st. Warszawa S.A. sa :

• Wykonanie urzadzen zgodnie z obowiazujacymi przepisami prawa i warunkami technicznymi pod nadzorem MPWiK S.A. oraz zatwierdzona przez MPWiK S.A. dokumentacja techniczna, a takze odbior techniczny bez zastrzezen tych urzadzen
• Wykonanie tych urzadzen ze srodkow wlasnych wnioskodawcy
• Uregulowanie przez wnioskodawce na wlasny koszt tytulu prawnego do gruntow, na ktorych znajduja sie urzadzenia wodociagowe lub kanalizacyjne
• Zawarcie umowy o przekazanie na wlasnosc MPWiK S.A. urzadzen wodociagowych lub kanalizacyjnych

Na stronie MPWiK S.A. znajduje sie dokladne zestawienie cen jednostkowych za przejecie przez przedsiebiorstwo urzadzen wodno-kanalizacyjnych.

Projekt przylaczy – czy istnieje lista fachowcow, ktorych Panstwo rekomendujecie ?

 odp : MPWiK w m.st. Warszawie S.A. nie prowadzi takiego rejestru

W przedsiebiorstwie wodno-kanalizacyjnym, gdzie skladacie wniosek o wydanie warunkow technicznych, zawsze warto spytac sie o takich fachowcow. Sa to osoby, ktore na co dzien wykonuja takie projekty na lokalnym obszarze. W moim przypadku tak wlasnie sie stalo. Znalazlam Pana, ktory nie dosc, ze wykonal dla mnie projekt przylaczy wodno-kanalizacyjnych to jeszcze posiada wszystkie uprawnienia do wykonania takich prac. To ogromne ulatwienie dla inwestora. Mamy rowniez niejako gwarancje, ze praktyki stosowane przez projektanta i wykonawce sa zgodne z zasadami panujacymi w danym przedsiebiorstwie.

 Jakie uprawnienia powinien miec czlowiek wykonujacy projekt przylaczy ?

odp :  Kwestia uregulowana zapisami Ustawy Prawo budowlane Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414

Wedlug nowego prawa budowlanego, ktore obowiazuje od 28 czerwca 2015 roku, uzyskanie uprawnien budowlanych z zakresu projektowania instalacji wodociagowych i kanalizacyjnych wymaga :

Do projektowania bez ograniczen :

• Ukonczenia studiow drugiego stopnia na kierunku odpowiednim dla danej specjalnosci
• Odbycia rocznej praktyki przy sporzadzaniu projektow
• Odbycia rocznej praktyki na budowie

Do projektowania w ograniczonym zakresie :

• Studiow pierwszego stopnia na kierunku odpowiednim dla danej specjalnosci lub studiow drugiego stopnia na kierunku pokrewnym dla danej specjalnosci
• Odbycia rocznej praktyki przy sporzadzaniu projektow
• Odbycia rocznej praktyki na budowie

Cala tresc znajdziecie w rozdziale 2. Samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, art. 14 Ustawy.

 Dokumentacja techniczna – co powinna zawierac, gdzie ja zlozyc ?

  odp : Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

Uzgodnienie dokumentacji technicznej dotyczacej przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego – tak dokladnie brzmi dokument, ktory musimy jako klienci wypelnic. Na stronie MPWiK S.A. ( dotyczy wiekszosci przedsiebiorstw wodno-kanalizacyjnych w Polsce ) jest zamieszczony formularz/ zlecenie na uzgodnienie dokumentacji technicznej.

Do poprawnie zlozonego zlecenia potrzebne beda :

• Warunki techniczne wydane przez MPWiK S.A. wraz z mapa z danymi technicznymi
• Dokument potwierdzajacy tytul prawny do nieruchomosci ( np. wypis z ksiegi wieczystej, odpis aktu notarialnego, umowa najmu, umowa dzierzawy itp. )
• Kserokopia mapy do celow projektowych z naniesiona trasa przylaczy ( oryginal mapy do wgladu )
• Uzgodnienie z wlascicielem lub wlascicielami nieruchomosci – podpis wlasciciela lub wszystkich wspolwlascicieli nieruchomosci na dokumentacji technicznej lub dolaczenie stosownego oswiadczenia o zapoznanie sie z dokumentacja techniczna przylaczy
• Kserokopia uprawnien projektanta
• Upowaznienie / pelnomocnictwo

Wypelnione zlecenie na uzgodnienie dokumentacji technicznej wraz ze wszystkimi wymienionymi dokumentami nalezy zlozyc w dziale obslugi klienta.

Wedlug informacji podanej przez MPWiK S.A. czas na zajecie stanowiska w sprawie uzgodnienia dokumentacji technicznej przylaczy wodociagowych lub kanalizacyjnych to 30 dni od daty wplyniecia zlecenia ( bardzo podobnie jest w calej Polsce, w niektorych miastach wrecz identycznie ).

Wazne – uzgodnienie dokumentacji technicznej zarowno wodociagowej jak i kanalizacyjnej wazne jest przez 3 lata od daty uzgodnienia dokumentacji.

Czy podczas wykonywania przylaczy Panstwa przedsiebiorstwo dokonuje kontroli na miejscu ?

odp : Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

Wedlug informacji jakie dostepne sa na stronie MPWiK S.A. wykonawca ( klient ) przylaczy wodociagowych lub kanalizacyjnych zobowiazany jest :

• Do skontaktowania sie z Inspektorem Nadzoru, wyznaczonym przez przedsiebiorstwo do pelnienia nadzoru nad budowa przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego, w celu uzgodnienia terminu kontroli technicznej budowanego przylacza przed jego zasypaniem
• Wykonania proby szczelnosci przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego, a w przypadku przylacza wodociagowego rowniez plukania nowo wybudowanego przylacza
• Dostarczyc do Inspektora Nadzoru dokumentacje powykonawcza, nowobudowanego przylacza w postaci nastepujacych dokumentow :
• szkic polowy z pomiaru nowo wybudowanego przylacza w terenie poswiadczony przez geodete wraz z poswiadczeniem zlozenia ww. szkicu do osrodka dokumentacji geodezyjno-kartograficznej
• szkic powykonawczy przylaczy zlozony w 3 egzemplarzach
• w przypadku budowy przylacza wodociagowego, wynik bakteriologiczny potwierdzajacy stan wody w wyplukanym wczesniej przylaczu
• Dokonac wcinki, tj. czynnosci wlaczenia nowo wybudowanego przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego do istniejacych, czynnych sieci wodno-kanalizacyjnych
• Dostarczyc do Inspektora Nadzoru wypelniony druk „ protokol kontroli i odbioru technicznego przylaczy „
• W ciagu 3 miesiecy od dnia podpisania protokolu odbioru technicznego przylaczy, przekazuje osobie pelniacej nadzor z ramienia MPWiK S.A. nastepujace dokumenty : oryginal wraz z kopia powykonawczej inwentaryzacji geodezyjnej przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego i wcinki, protokol zageszczenia gruntu w pasie prowadzonych robot

Wazne – w przypadku niedostarczenia w terminie powyzszych dokumentow przedsiebiorstwo na koszt klienta  zleci wykonanie powykonawczej inwentaryzacji geodezyjnej przylaczy i wcinki.

To wszystko brzmi strasznie skomplikowanie, ale pamietajcie ze to nie wy bedziecie „fizycznie i technicznie” projektowac i budowac przylacza wodno-kanalizacyjne. Zrobi to za was fachowiec od projektowania przylaczy i fachowiec od ich budowy. To wlasnie ci ludzie powinni przypilnowac wszystkiego. Jako inwestorzy, majac powyzsza wiedze, mozemy ich jedynie podpytywac co jakis czas czy wszystko jest zalatwione. Oczywiscie mnostwo z was ( zeby obnizyc koszty projektu i wykonania ) moze samodzielnie nadzorowac wszystkie formalnosci. Warto jednak, na samym poczatku wspolpracy uzgodnic kto czym sie zajmuje. Moim zdaniem dobry projektant czy wykonawca sam powinien zaproponowac pomoc w zalatwieniu tych niezbednych formalnosci. Dla osob ktore w miedzy czasie zalatwiaja jeszcze przylacza energetyczne, gazowe lub przygotowuja dzialke pod budowe – bedzie to jak plaster na swieza rane.

W  przypadku samego przedsiebiorstwa MPWiK S.A.  podczas budowy przylacza wodociagowego, uzgadnia z klientem termin instalacji wodomierza glownego, a nastepnie dokonuje instalacji wodomierza glownego na przylaczu wodociagowym. Dokonuje rowniez odbioru technicznego przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego oraz wydaje klientowi dwa egzemplarze „ protokolu kontroli i odbioru technicznego przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego ”       

Wazne – protokol kontroli i obioru technicznego przylacza jest podstawa do zawarcia umowy o zaopatrzenie w wode lub odprowadzanie sciekow

W ostatnim etapie MPWiK S.A.  podpisuje i wydaje klientowi dwa egzemplarze „ protokolu odbioru dokumentow przylacza wodociagowego lub kanalizacyjnego „

Wazne – oba protokoly sa podstawa do zwrotu kosztow wcinki ( w zaleznosci od srednicy koszty wcinki sa spore od kilkuset zlotych do kilku tysiecy – warto wiec odebrac protokoly i odzyskac pieniadze )

Glowny wodomierz – kto zaklada i kto za to placi ?

 odp : Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

Zgodnie z § 7 pkt.4 Uchwaly nr XXXVII/1130/2008 Rady miasta stolecznego Warszawy z dnia 10 lipca 2008 roku MPWiK S.A.  ma obowiazek instalowac na wlasny koszt oplombowany wodomierz glowny wraz z zaworami na nowych i istniejacych przylaczach wodociagowych.

Odpowiednie przepisy dotycza rowniez kazdego innego przedsiebiorstwa wodno-kanalizacyjnego. Mozna je znalezc w Ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu sciekow z dnia 7 czerwca 2001 roku – koszty zainstalowania glownego wodomierza pokrywa przedsiebiorstwo wodno-kanalizacyjne, a urzadzenia pomiarowego odbiorca uslug.

Wazne –  przedstawiciele przedsiebiorstwa wodociagowo-kanalizacyjnego, po okazaniu legitymacji sluzbowej i pisemnego upowaznienia, maja prawo wstepu na teren nieruchomosci lub do pomieszczen kazdego, kto korzysta z uslug, w celu przeprowadzenia kontroli urzadzenia pomiarowego, wodomierza glownego lub wodomierzy zainstalowanych w lokalu i dokonania odczytu ich wskazan, dokonania badan i pomiarow, przeprowadzenia przegladow i napraw urzadzen posiadanych przez przedsiebiorstwo, a takze sprawdzenia ilosci i jakosci sciekow wprowadzanych do sieci – art. 7 (Dz. U. z dnia 13 lipca 2001 r.) ww. ustawy.

 Czy potrzebna jest geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza przylaczy ?

odp :  Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

Geodezyjna inwentaryzacja powykonawcza jest jednym z wielu dokumentow, ktore nalezy dolaczyc do protokolu odbioru technicznego urzadzen wodociagowych lub kanalizacyjnych.

Pozostale dokumenty techniczne do protokolu odbioru technicznego :

Urzadzenia wodociagowego :

• wykaz czynnosci przy realizacji prac
• komplet dokumentacji powykonawczej
• wyniki badan, sprawdzen i zageszczen poszczegolnych odcinkow sieci
• kopie decyzji administracyjnych dotyczacych budowy urzadzenia
• dokumentacja powykonawcza w wersji elektronicznej, dotyczaca specyfikacji danych GIS o nowo wybudowanych obiektach sieci
• dokument potwierdzajacy uzyskanie na rzecz Spolki tytulu prawnego do nieruchomosci, na ktorej wybudowano urzadzenie
• monitoring urzadzenia

Urzadzenia kanalizacyjnego :

• wykaz czynnosci przy realizacji prac
• komplet dokumentacji powykonawczej
• wyniki badan, sprawdzen i zageszczen poszczegolnych odcinkow sieci
• kopie decyzji administracyjnych dotyczacych budowy urzadzenia
• dokumentacja powykonawcza w wersji elektronicznej, dotyczaca specyfikacji GIS o nowo wybudowanych obiektach sieci
• dokument potwierdzajacy uzyskanie na rzecz Spolki tytulu prawnego do nieruchomosci, na ktorej wybudowano urzadzenie
• monitoring urzadzenia

Co powinna zawierac dokumentacja powykonawcza urzadzen wodociagowych i kanalizacyjnych ?

• Plan sytuacyjny – 2 egzemplarze
• Szkic zdawczo-odbiorczy dla wodociagu lub kanalu – 4 egzemplarze
• Profil podluzny – 2 egzemplarze
• Przekroj poprzeczny kanalu – 2 egzemplarze
• Kopia dziennika budowy
• Atest na materialy
• Inwentaryzacja geodezyjna powykonawcza
• Dokumentacja powykonawcza w wersji elektronicznej, dotyczaca specyfikacji danych GIS o nowo wybudowanych obiektach sieci wodociagowej lub kanalizacyjnej wraz z zalacznikami, zgodna z wymaganiami dla wykonawcow dotyczacymi specyfikacji danych GIS o nowo wybudowanych obiektach sieci wodociagowej lub kanalizacyjnej.

Zrodlo : MPWiK S.A. 

  Umowa na zaopatrzenie w  wode lub odprowadzenie sciekow – w jakim momencie nalezy ja podpisac ?

odp :  Wszelkie informacje znajduja sie na stronie www.mpwik.com.pl

Zgodnie z Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wode i zbiorowym odprowadzaniu sciekow ( Dz.U.06.123.858) dostarczanie wody lub odprowadzanie sciekow odbywa sie na podstawie pisemnej umowy zawartej miedzy przedsiebiorstwem wodociagowo-kanalizacyjnym a odbiorca uslug ( klientem ).

W celu zawarcia umowy nalezy w pierwszej kolejnosci zlozyc wniosek o zawarcie umowy o zaopatrzenie w wode i odprowadzanie sciekow do ktorego nalezy dolaczyc kserokopie :

Dotyczy osob fizycznych

• Wypisu z ksiegi wieczystej ( zamiast kserokopii mozna we wniosku podac pelny numer ksiegi wieczystej )
• Aktu notarialnego
• Postepowania sadowego ( jezeli dotyczy )
• Umowy najmu/dzierzawy ( odpowiednie skreslic we wniosku )
• Wypisu z rejestru gruntow
• Decyzji o nadaniu lub zmianie adresu nieruchomosci ( o ile adres nieruchomosci nie zostal wyraznie wskazany w dokumencie potwierdzajacy prawo wlasnosci )
• protokolu zdawczo-odbiorczego ze stanami wodomierzy na dzien przejecia/przekazania nieruchomosci
• aktualnego pelnomocnictwa do reprezentowania/zawarcia umowy w imieniu Wnioskodawcy
• inne dokumenty

Kiedy zawieramy umowe o zaopatrzenie w wode lub odprowadzanie sciekow ?

• Gdy zostanie wybudowane nowe przylacza wodociagowe lub kanalizacyjne do nieruchomosci
• Gdy nabedziemy nieruchomosc, ktora jest podlaczona do sieci wodociagowej lub kanalizacyjnej
• Gdy podpiszemy umowe najmu/dzierzawy lub innej dotyczacej nieruchomosci, ktora jest podlaczona do sieci wodociagowej lub kanalizacyjnej ( umowa powinna zawierac zgode wlasciciela nieruchomosci )
• W momencie smierci dotychczasowego odbiorcy uslug, z ktorym byla zawarta umowa
• W przypadku budynku wielolokalowego – gdy zostana zainstalowane wodomierze odliczajace w poszczegolnych lokalach

Zrodlo : MPWiK S.A. 

Jezeli klient kupil dzialke budowlana, nie zauwazyl jednak, ze do najblizszej sieci jest 300m2, jakie pierwsze kroki powinien poczynic, do jakiego wydzialu sie zglosic ?

 odp : W celu zgloszenia potrzeby budowy, mieszkaniec powinien zlozyc stosowany wniosek w gminnym wydziale infrastruktury wlasciwym dla jego miejsca zamieszkania

Optymalnie bylo by zlozyc wniosek do gminy z prosba o wybudowanie nowej sieci do naszej posesji. Niestety gmina nie ma takiego obowiazku, wszystko zalezy od planow rozwoju lokalnej sieci wodno-kanalizacyjnej. W tym przypadku liczy sie niestety profilaktyka – zanim kupimy dzialke budowlana zauroczeni lokalizacja i piekna zielenia, nalezalo by sprawdzic dostepnosc wszystkich mediow. Moze sie okazac, ze w najblizszym czasie gmina przewiduje budowe nowej sieci, do tego czasu mozemy poratowac sie wlasnym ujeciem wody, szambem lub przydomowa oczyszczalnia sciekow.

Czy inwestor powinien wystapic do zarzadcy drogi o zgode na prace ziemne lub zawiadomic go o utrudnieniach w ruchu ?

 odp : MPWiK w m.st. Warszawie S.A. nie sprawuje zarzadu nad drogami publicznymi.

Wedlug przepisow nowego prawa budowlanego, budowa sieci lub przylaczy wodociagowych i kanalizacyjnych nie wymaga pozwolenia na budowe. Nalezy jednak zglosic zamiar budowy. Jezeli w ciagu 30 dni urzad nie zglosi zastrzezen lub nie zazada uzupelnienia dokumentacji, mozemy rozpoczac prace.

Jezeli na czas budowy przylaczy, zostanie czasowo zajety pas drogowy, nalezy w odpowiednim urzedzie ( droga  gmina, powiatowa, wojewodzka ) zlozyc wniosek o zajecie pasa drogowego w celu prowadzenia robot lub umieszczenia w niej urzadzen technicznych nie zwiazanych z potrzebami ruchu drogowego.

W roznych gminach/powiatach wnioski sa inaczej lub podobnie formulowane, dokladne informacje uzyskacie kontaktujac sie z wydzialem infrastruktury wlasciwym dla waszej lokalizacji.

W moim przypadku do pobrania z gminnej strony sa 3 wnioski.

Wniosek o zajecie pasa drogowego – umieszczenie urzadzenia do ktorego nalezy zalaczyc :

• projekt techniczny ( we fragmencie dotyczacym pasa drogowego)
• opinia ZUD wraz z mapa
• zgloszenie budowy
• projekt czasowej organizacji ruchu wraz ze sposobem zabezpieczenia terenu pasa drogowego zgodnie z wymogami bezpieczenstwa ruchu drogowego, zatwierdzony przez Sekcje Ruchu Drogowego Komendy Powiatowej Policji oraz Referat Drogownictwa Starostwa Powiatowego – 2 egz.
• plan (szkic) sytuacyjny odcinka pasa drogowego z podaniem jego wymiarow i wyliczeniem zajmowanej powierzchni
• harmonogram robot wraz ze szczegolowym wyliczeniem zajmowanych powierzchni – wymagany w przypadku prowadzenia robot etapami
• pelnomocnictwo Inwestora na reprezentowanie go w sprawach zwiazanych z zajeciem pasa drogowego wymagane w przypadku skladania wniosku przez Wykonawce robot

Wniosek o zajecie pasa drogowego – prowadzenie robot do ktorego nalezy zlozyc :

• projekt techniczny ( we fragmencie dotyczacym pasa drogowego)
• opinia ZUD wraz z mapa
• zgloszenie budowy
• projekt czasowej organizacji ruchu wraz ze sposobem zabezpieczenia terenu pasa drogowego zgodnie z wymogami bezpieczenstwa ruchu drogowego, zatwierdzony przez Sekcje Ruchu Drogowego Komendy Powiatowej Policji oraz Referat Drogownictwa Starostwa Powiatowego – 2 egz.
• plan (szkic) sytuacyjny odcinka pasa drogowego z podaniem jego wymiarow i wyliczeniem zajmowanej powierzchni
• harmonogram robot wraz ze szczegolowym wyliczeniem zajmowanych powierzchni – wymagany w przypadku prowadzenia robot etapami
• pelnomocnictwo Inwestora na reprezentowanie go w sprawach zwiazanych z zajeciem pasa drogowego wymagane w przypadku skladania wniosku przez Wykonawce robot

Wniosek o wyrazenie zgody na zlokalizowanie w pasie drogowym urzadzen niezwiazanych z utrzymaniem drogi, do ktorego nalezy dolaczyc :

• Mape sytuacyjna – wysokosciowa z naniesiona trasa urzadzenia – 2 egz.

Wazne – Teren zajety obejmuje caly plac budowy :

• miejsce wykopu
• odkladu urobku
• skladowania materialow
• powierzchnie zajeta przez sprzet
• barakowozy
• drogi objazdowe i dojazdowe (za wyjatkiem objazdu po istniejacej sieci drog )

Wazne – Wniosek o zajecie pasa drogowego nalezy zlozyc, z co najmniej dwutygodniowym wyprzedzeniem przed planowanym terminem jego zajecia.

Ciag dalszy czytaj tutaj